نوسانات اقتصادي در عملکرد اقتصادي هر کشور نقش مهمی را ایفا میکنند و به همین علت شناسایی این پدیده و پیبردن به دلایل بروز آن از اهمیت بالایی برخوردار است. از آنجا که کشورهاي دنیا با یکدیگر ارتباط تجاري و اقتصادي دارند، رکود اقتصادي بازارهاي مالی بینالمللی و رکود اقتصادي در آمریکا بر سایر کشورها تأثیرگذار بوده و میتواند باعث پیشبینی یک رکود جهانی همزمان گردد. به طور مثال در مورد اقتصاد ایران، این رکودها باعث کاهش ارزش دلار شده
و از میزان درآمدهاي نفتی خواهد کاست. لذا شناسایی عوامل ایجاد کننده چرخههاي تجاري آمریکا میتواند به پیشبینی وقوع بحرانهاي آینده کمک نماید و موجبات آن را فراهم میکند که بتوان در برنامهریزيهاي کلان اقتصادي با استعانت از پشتوانه نظري، از آثار منفی آن کاست.
موضوع مهم دیگر آن است که بین نوسانات اقتصادي و رشد اقتصادي رابطه مستقیمی وجود دارد، بدین معنی که رکود اقتصادي باعث کاهش تقاضا براي کالاها و به تبع آن کاهش سطح تولید و اشتغال و در نهایت، کاهش نرخ رشد اقتصادي میگردد و در زمان رونق اقتصادي عکس این فرایند رخ میدهد. بدیهی است که هرچه نوسانات اقتصادي در دورههاي زمانی کوتاهتري رخ دهد، تأثیر آن بر نرخ رشد اقتصادي کمتر خواهد بود (۲۰۰۹, Mail).ضمناً تأثیر نوسانات اقتصادي در نرخ رشد اقتصادي کشورهاي تأثیر گذار در اقتصاد جهانی (مانند ایالات متحده آمریکا و اتحادیه اروپا) میتواند کل اقتصاد جهان را تحتالشعاع خود قرار دهد؛ به عبارت دیگر، رکود اقتصادي در کشورهاي بزرگ و تأثیرگذار، باعث بحران اقتصادي و رونق اقتصادي آنها منجر به بهبود اقتصادي سایر کشورهاي جهان میگردد. از این رو، ممانعت از بروز رکود اقتصادي و یا به تأخیر انداختن و کوتاه نمودن نوسانات اقتصادي، از جمله اهداف همه کشورها به ویژه ابرقدرتهاي اقتصادي جهان می باشد.
هدف از این تحقیق، مطالعه علل سیکلهاي تجاري آمریکا و مقایسه نتایج آن به عنوان یک کشور توسعه یافته با اقتصاد ایران به عنوان یک کشور در حال توسعه و متکی به درآمدهاي نفتی میباشد.
چارچوب نظري تحقیق، بر اساس نظریه ادوار تجاري است که توسط دورنبوش فیشر و استارتز مطرح ( Cooly & Prescott, 1995) پرسکات و کولی و( Dornbush .Fisher &Startz, 2004) شده است.
فرضیه اصلی تحقیق به شرح زیر است: سرمایه گذاري مسکونی بخش خصوصی و حجم نقدینگی از عوامل رکود اقتصادي آمریکا طی سال هاي اخیر می باشد و کاهش درآمدهاي نفتی در تشدید رکود اقتصاد ایران مؤثر است. ضمناً از تکنیک فیلتر آماري هادریک-پرسکات (براي استخراج اجزاي سري زمانی) و الگوي خود رگرسیونی برداري(VAR) براي شناسایی علل ادوار تجاري استفاده شده است. فصلنامه پژوهشهاي اقتصادي (رشد و توسعه پایدار) ـ سال چهاردهم ـ شماره چهارم ـ زمستان ۱۳۹۳ ۲۳۱ دوره مورد بررسی در این مطالعه، از سال ۱۹۶۰ تا سال ۲۰۱۰ بر اساس دادههاي فصلی اقتصاد آمریکا است و داده هاي مورد استفاده در اقتصاد ایران دوره زمانی ۱۳۸۹- ۱۳۵۰ است.
سازماندهی این مقاله به این صورت است: بخش اول، مفهوم و اهمیت بررسی ادوار تجاري؛ بخش دوم، پیشینه تحقیق؛ بخش سوم، محاسبه مشخصه هاي اصلی ادوار تجاري اقتصاد آمریکا؛ بخش چهارم، بررسی مهمترین علل چرخههاي تجاري آمریکا و مقایسه آن با علل چرخه هاي تجاري ایران و بخش پنجم، به نتیجهگیری و ارائه پیشنهادات اختصاص یافته است.
مفهوم و لزوم بررسی ادوار تجاري
زمانیکه درباره چرخه ها صحبت به میان میآید، تصویر سینوسی شکل با الگوی تکراري و منظم در ذهن نقش میبندد. اما در اقتصاد و سایر علوم، اصطلاح چرخه به مفهوم عمومی تري اشاره دارد. است که با طول دورة زیر ده شاید یکی از مهمترین مثالها براي چرخه ها، چرخۀ لکه خورشیدي تا بیست سال متغیر است.
واقعیت مهم درباره چرخهها، ماهیت برگشتپذیر آنها است؛ اما با توجه به جمع بندي نظریات دانشمندان علوم مختلف درباره چرخه ها می توان به تعریف واحد زیر اشاره کرد:
واژه چرخه به دورههاي مختلف برگشتپذیر از حرکتهای مثبت و منفی دلالت دارد که اغلب قابل اندازهگیری دقیق میباشد. تعریف چرخه هاي تجاری نیز با این مفهوم سازگار است اما به جاي “حرکت “”انحراف “به .(Kydland and Prescott, 1990: p.3) دارد اشاره تعاریف زیادي براي ادوار تجاري ارائه شده است، اما تقریباً تمام تعاریف معناي مشابه دارند؛ یکی از اقتصاددانانی که در رابطه با چرخه هاي تجاري مطالعات فراوانی انجام داده، وزلی میچل دانشمند برجسته آمریکایی است. وي در سال ۱۹۱۳ با انتشار کتاب خود در باب چرخه هاي تجاري با دیدگاهی توصیفی و تجزیه تعداد زیادي از سري هاي زمانی به توالی چرخه ها و تقسیم هر چرخه به چهار مرحله مجزا میپردازد. این کار توسط «برنز و میچل» در سال ۱۹۴۶ ادامه یافت. آنها تعریفی علمی از ادوار تجاري به صورت زیر ارائه دادهاند:
“ادوار تجاري نوعی از نوسانات است که در کل فعالیتهاي اقتصادي کشورهایی که اقتصاد خود را اغلب براساس اقتصاد بازار یا فعالیت بنگاههاي تجاري استوار نمودهاند، به وجود میآیند. یک چرخه با گسترش و رونق تقریباً همزمان در بیشتر فعالیتهاي اقتصادي شروع میشود و دورههایی با گستره مشابه رکود مومی، تنزل و آغاز رونق را به دنبال دارد و دوباره پس از مدتی، به مرحله رونق در چرخه بعدي منتهی میشود. این توالی تغییرات، تکرارپذیر، اما فاقد تناوب معین است. از لحاظ دوره، تداوم زمانی چرخههاي تجاري بیش از یکسال تا ده و یا دوازده سال متغیر است که قابل تقسیم به چرخههاي کوتاهتر با خصوصیات و نوسانهاي مشابه نمیباشد” (۳٫p, 1946, Mitchell and Burns .( دورنبوش، فیشر و استارتز (۲۰۰۴, Startz and Fisher, Dornbush ،(در تعریفی مشابه، ادوار
تجاري را فراز و نشیبهاي منظم از رکود و رونق در فعالیتهاي اقتصادي پیرامون مسیر رشد نیز ادوار تجاري را انحرافات تکرارپذیر تولید ناخالص واقعی حول روند اقتصادي میدانند. لوکاس بلندمدت آن میداند.
تعریف برنز و میچل، توصیف واضح و روشن از ویژگیهاي اصلی ادوار تجاري است. در این تعریف، سه نکته اساسی دیده میشود:
الف) این نوسانها در فعالیتهاي مهم اقتصادي فقط مربوط به تولید ملی نمیشوند بلکه براي بعضی متغیرهاي دیگر نظیر اشتغال، سطح قیمتها و متغیرهاي بازار مالی نیز بااهمیت تلقی میشوند.
ب) ادوار تجاري اختصاص به بخشهاي خاصی از اقتصاد یا تعداد مشخصی از متغیرها ندارند بلکه رونق و رکود به صورت همزمان در بسیاري از فعالیتهاي اقتصادي مطرح میشوند. به این » میگویند. ویژگی «همحرکتی ج) الگوهاي کسادي و رونق به طور پیوسته تکرار میشوند اما الگوي متناوب پدید نمیآورند؛ به
این معنی که گسترش و شدت نوسانها همواره برابر نیستند و دنباله رونق و رکود، بارها و بارها در اقتصاد مشاهده میشوند.
از آنجایی که مهمترین هدف اقتصاددانان تثبیت اقتصادي و جلوگیري از نوسانها و بی ثباتی هاي اقتصاد است، اهمیت اطلاع داشتن از اینکه اقتصاد در آینده وارد رکود میشود یا رونق، نیازي اساسی براي بررسی ادوار تجاري است. ادوار تجاري از آن رو از مباحث مهم و اساسی اقتصاد کلان است که برنامهریزي اقتصادي بدون درك از چگونگی نوسانهاي تولید ناخالص داخلی و علت و ریشه این نوسانها مفهومی ندارد. بر اساس نظر لوکاس شناخت و درك ادوار تجاري…
